Người xưa có câu “Học ăn, học nói, học gói, học mở” để nhắc nhở mọi người về tầm quan trọng của lời ăn, tiếng nói trong đối nhân xử thế hằng ngày. Hiểu được tầm quan trọng của lối nói, lối ứng xử trong đời sống, người xưa vẫn thường dạy con cháu không được “Ăn đơm nói đặt”. Cùng tìm hiểu, “Ăn đơm nói đặt” là gì và vi phạm phương châm hội thoại nào?

1. “Ăn đơm nói đặt” là gì?

Kho tàng thành ngữ, tục ngữ Việt Nam rất đặc sắc và đa dạng. Những câu thành ngữ, tục ngữ đều chứa đựng những bài học kinh nghiệm được các bậc tiền nhân đúc kết, truyền dạy cho con cháu đời sau. Người Việt vốn rất chú trọng việc giao tiếp và đây là một trong những tiêu chuẩn dùng để đánh giá con người. Chính vì thế, có rất nhiều câu ca dao, thành ngữ, tục ngữ Việt Nam bàn về lối nói, lối ứng xử. “Ăn đơm nói đặt” chính là một trong số những câu thành ngữ như vậy, vừa mang ý nghĩa phê phán vừa là lời nhắc nhở nhẹ nhàng trong việc lựa chọn đúng thông tin để truyền đạt đến người khác.

Để hiểu rõ ý nghĩa của “Ăn đơm nói đặt,” bạn phải biết được “ăn nói” và “đơm đặt” là gì. Theo Từ điển Tiếng Việt, “ăn nói” là hành động nói năng, bày tỏ ý kiến, trong khi “đơm đặt” là bàn chuyện về người khác với dụng ý xấu. Với những giải nghĩa này, “Ăn đơm nói đặt” là hành vi dùng lời nói của mình để bịa chuyện, đặt điều xấu cho người khác.

2. “Ăn đơm nói đặt” trong tiếng Anh

Trong tiếng Anh, “Ăn đơm nói đặt” được dịch là “talk through (one’s) hat,” mang hàm ý nói khoác lác, nói sai sự thật về một điều gì đó.

3. Vi phạm phương châm hội thoại nào?

Trong cuộc giao tiếp, tồn tại 5 phương châm hội thoại, bao gồm:

• Phương châm về chất: Nói đúng và thật, nói những thông tin đã có sự xác thực.
• Phương châm về lượng: Nói đủ nội dung khi giao tiếp, không thừa, không thiếu.
• Phương châm quan hệ: Nói đúng chủ đề giao tiếp, tránh lạc đề.
• Phương châm cách thức: Nói ngắn gọn, rõ ràng, mạch lạc, có trọng tâm. Không dài dòng, lan man, mơ hồ gây khó hiểu cho đối phương.
• Phương châm lịch sự: Nói tế nhị, khiêm tốn và tôn trọng người khác.

Như vậy, từ những lý giải, ta có thể thấy “Ăn đơm nói đặt” đã vi phạm phương châm về chất. Vì theo phương châm này, người nói cần đảm bảo tính xác thực của thông tin mình truyền tải, tức là có bằng chứng cụ thể và đặc biệt là không sai sự thật. Trái lại, cách nói “Ăn đơm nói đặt” lại là hành vi bịa đặt câu chuyện theo chiều hướng tiêu cực, không đúng với sự thật.

Khi giao tiếp, người nói cần nắm vững và thực hiện đúng các phương châm hội thoại để có cuộc giao tiếp chất lượng và thành công. Giao tiếp là chìa khóa của thành công và là cách nắm bắt, giữ gìn mối quan hệ. Vì vậy, “học ăn, học nói” là điều mà mỗi người luôn phải trau dồi mỗi ngày để thành công và hạnh phúc trong cuộc sống.

4. Bài học từ câu thành ngữ “Ăn đơm nói đặt”

Tục ngữ có câu “Lời nói không đi qua lò nung, lời nói đi xa chẳng qua bốn bờ,” thể hiện sự quan trọng của lời nói trong cuộc sống. Việc ứng xử đúng mực, nói đúng và chính xác giúp xây dựng sự tin tưởng, gắn kết trong mối quan hệ và tránh gây tổn thương đến người khác. Từ câu tục ngữ “Ăn đơm nói đặt,” chúng ta có thể rút ra những bài học quý báu sau đây:

• Tôn trọng và chắc chắn về thông tin: Hãy luôn kiểm tra và xác minh thông tin trước khi truyền tải cho người khác. Đừng lạm dụng quyền tự do ngôn luận để đặt ra những lời nói không có căn cứ, không xác thực, gây thiệt hại cho người khác và làm mất lòng tin.
• Tích cực xây dựng mối quan hệ: Cuộc sống hiện đại đặt chúng ta vào nhiều tình huống giao tiếp và tương tác với người khác. Việc thực hành các phương châm hội thoại đúng mực giúp xây dựng mối quan hệ tốt đẹp, tôn trọng, và tin cậy với đối tác, bạn bè, và người thân.
• Tránh bịa đặt và lăng mạ người khác: Sự tiêu cực trong lời nói, nhất là việc đặt điều xấu cho người khác, không chỉ ảnh hưởng đến họ mà còn tạo khoảng cách trong mối quan hệ và xã hội. Hãy tránh việc “ăn đơm nói đặt” để tạo ra môi trường giao tiếp tích cực và hài hòa.
• Làm mẫu cho người khác: Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta nên là người mẫu về lối nói và ứng xử. Hành vi lịch sự và tôn trọng người khác sẽ truyền cảm hứng cho người khác làm theo, tạo dựng môi trường tích cực và lẫy lừng.

Kết luận

Từ câu tục ngữ “Ăn đơm nói đặt,” chúng ta học được tầm quan trọng của lối nói và lối ứng xử trong cuộc sống. Giao tiếp đúng mực, đúng chất là cơ sở để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp và thành công trong công việc. Việc tránh “ăn đơm nói đặt” không chỉ giúp bảo vệ uy tín cá nhân mà còn đóng góp vào sự hài hòa và lòng tin trong xã hội. Hãy luôn nhớ rằng lời nói có thể là vũ khí mạnh mẽ hoặc công cụ xây dựng, tùy thuộc vào cách chúng ta sử dụng nó.

Bạn đang xem chuyên mục: Kiến Thức